Trainen in de herfst: laat jouw groep met vertrouwen de paden opgaan

De herfst is een van de mooiste seizoenen om te wandelen. De mooie herfstkleuren, frisse lucht en ontelbare paddenstoelen maken iedere wandeling weer een feestje. Tegelijkertijd brengt dit seizoen ook uitdagingen met zich mee: kortere dagen, wisselvallig weer en gladde ondergronden. Voor jou als wandeltrainer betekent dat extra alert zijn op veiligheid. Hoe zorg je dat jouw groep ook in de herfst plezierig en veilig kan blijven wandelen?

afbeelding van een wandelaar in de regen.

De herfst brengt risico’s met zich mee

In de zomer wandel je vaak zorgeloos: het is licht, de paden zijn meestal droog en deelnemers voelen zich zeker. In de herfst kan dat anders zijn. Regen en afgevallen bladeren kunnen zorgen voor verraderlijke gladheid, wortels verdwijnen onder een dikke laag bladeren en door de vroege schemering zie je obstakels minder snel. Sommige deelnemers voelen zich daardoor onzeker of hebben letterlijk minder grip.

In dit seizoen is het daarom extra belangrijk om op de veiligheid van je deelnemers te letten. Een paar tips:

Paddenstoelen in het bos op de Veluwe. — Veluwe Herfstkleurenwandeltocht. (Foto: © Henri Elskmap, WIOS Epe)

1. Check je route vooraf

Zorg dat je de route afstemt op het weer en het tijdstip van de training, zeker als je ‘s avonds loopt en het donker wordt. Check je route op de volgende punten:

Gladheid: liggen er natte bladeren, modderige stukken of plassen?
Obstakels: is er kans op wortels, losliggende stenen of scheve tegels?
Verlichting: zijn er lange, onverlichte stukken? Hoe voelt dat voor de groep?
Alternatieven: is er een verharde of beter verlichte route achter de hand bij slecht weer?
Weer: Wat zijn de voorspellingen? Is er onweer of storm voorspeld, annuleer dan de training.

Tip: Maak gebruik van de herfstchecklist onder aan dit artikel. Zo voorkom je verrassingen en laat je zien dat veiligheid structureel onderdeel is van jouw voorbereiding.

2. Zichtbaarheid boven alles

Met kortere dagen en vaak donkere trainingen is zichtbaarheid van jouw en je wandelaars erg belangrijk. Denk aan drie lagen van zichtbaarheid:

Reflectie: Heeft iedereen een reflecterend hesje of armband om? Zorg dat je opvalt!
Actieve verlichting: Denk aan een lampje op jas of tas, of een hoofdlamp voor donkere stukken.
Groepsafspraak: Laat iedereen vóór vertrek elkaar even checken: staat de verlichting aan en is de reflectie zichtbaar?

Tip: Neem als trainer een paar reservehesjes en lampjes mee. Zo kun je altijd iemand helpen die het vergeten is.

3. Goede voorbereiding begint bij kleding

Herfstweer kan onvoorspelbaar zijn, maar hoeft geen reden te zijn om niet naar buiten te gaan. Iedereen kent de uitspraak wel “slecht weer bestaat niet, alleen slechte kleding”. Adviseer je deelnemers daarom om laagjes aan te trekken en voorbereid te zijn op wisselende weersomstandigheden:

Laagjes: t-shirt, dunne fleece of windjack, regenjas.
Accessoires: muts of hoofdband, handschoenen bij kou.
Schoenen: stevig profiel met voldoende grip voor natte paden.

4. Voeg balansoefeningen toe aan je training

Om goed voorbereid te zijn op onverwachte obstakels onder het bladerdek en gladdere paden, is het goed om extra aandacht te hebben voor balans, stabiliteit en reactievermogen. Voeg iedere training een of twee oefeningen toe.

Oefening 1: Balans en stabiliteit

Deze balansoefening helpt de enkels versterken en de balans te verbeteren.

Laat deelnemers 10 seconden op één been staan.
Wissel af met het andere been.
Voeg variatie toe door de ogen te sluiten of de knie te heffen.

Deze oefening vergroot de stabiliteit, maakt deelnemers bewuster van hun houding en helpt valpartijen voorkomen.

Herstwandeling AVWeert. (Foto: © Otto Plantema)

Oefening 2: Romphouding

Zodra de ondergrond ongelijk of spannend wordt, hebben wandelaars sneller de neiging om naar beneden te kijken, vaak omdat ze bang zijn om te vallen of te struikelen. Bij een goede wandelhouding, houd je je kin evenwijdig aan de grond en richt je je blik zo’n 10 meter vooruit. Zo komt er geen spanning op de rug, schouders en nek en houd je het wandelen langer vol.

Leer de wandelaars dat ze minimaal 10 meter voor zich uitkijken, ze zien het gevaar dan aankomen en mogen natuurlijk even naar beneden kijken als ze over een tak of plas moeten stappen. Oefen dit op de volgende manier:

Maak duo’s
Laat de duo’s 10 meter uit elkaar lopen, zo kan de achterste wandelaar zien waar hij/zij moet kijken om het hoofd mooi recht te houden.
Leg uit dat ze zeker even naar beneden mogen kijken als er iets is waar ze overheen of omheen moeten stappen
Wissel na 5 minuten, de voorloper gaat nu 10 meter achter zijn buddy lopen om hetzelfde te ervaren.

Doe deze oefening in het begin op een ondergrond die niet al te veel obstakels heeft. Heb je deze oefening vaker gedaan en worden de wandelaars zelfverzekerder, dan kun je de oefening moeilijker maken door een pad met meer obstakels uit te zoeken. Let op! De oefening moet wel veilig kunnen worden uitgevoerd.

Meer inspiratie voor balansoefeningen vind je op deze pagina.

Extra tip: mentale veiligheid

Niet alleen fysieke risico’s spelen in de herfst. Donkere avonden of onbekende paden kunnen deelnemers ook mentaal onzeker maken. Houd hier rekening mee:

Stel deelnemers gerust dat je de route hebt gecheckt.
Zet de meest onzekere wandelaars niet achteraan, maar middenin de groep.
Zorg dat je zichtbaar en aanspreekbaar blijft, zeker in het donker.

Veiligheid gaat niet alleen over struikelen voorkomen, maar ook over je op je gemak voelen in de groep.

De herfst is een prachtig seizoen vol beleving, maar vraagt net wat meer voorbereiding en bewustzijn. Met een routecheck, zichtbare kleding, aandacht voor communicatie en een paar simpele oefeningen kun je jouw groep veilig en met plezier laten wandelen.

Checklist Herfstveiligheid voor Wandeltrainers

Voor de training

Route vooraf gecheckt (bladeren, wortels, gladheid, verlichting)
Alternatieve route achter de hand bij slecht weer
Verlichtingskit met reservehesjes en lampjes meegenomen
Weercheck, annuleer de training bij (naderende) storm of onweer

Tijdens de training

Controle: iedereen draagt reflectie/verlichting
Kleding gecheckt: laagjes, goede schoenen, handschoenen/muts bij kou
Onzekere deelnemers in het midden van de groep geplaatst

Oefeningen

Balans- en stabiliteitsoefening voor onderweg
Extra aandacht voor romphouding

Na de training

Kort nabespreken: wat werkte goed, wat kan beter?
Feedback noteren voor volgende herfsttraining