Alleen wandelen was voor de organisatoren van de Waterlinie Wandeltocht niet genoeg. Er moest ook wat te beleven zijn. Uiteraard de natuur in dit unieke Unesco-werelderfgoedgebied in Utrecht met haar forten, bunkers en bijbehorende historie. Maar ook cultuur in de vorm van muziek, theater en kunst. Wat komt er kijken bij zo’n evenement? We vroegen het Michael Gane, één van de organisatoren.
Het idee ontstond tijdens een kop koffie op Utrecht CS. Mattijn Boerkamp en Michael Gane - beide al jarenlang evenementenorganisator - brainstormden over een nieuwe wandeltocht. Het was 2019. Juist in die tijd kreeg de Nieuwe Hollandse Waterlinie – een militair verdedigingsnetwerk van forten en sluizen dat Nederland moest beschermen tegen de vijand uit het oosten – de Unesco Werelderfgoedstatus.
Beide heren stapten op de fiets en reden door het Utrechtse Waterliniegebied. Het idee van een fortenroute was geboren. Met op ieder fort een belevenis in de zin van een historische vertelling of juist een optreden van een band, een danseres, een kunstwerk of een proeverij van streekproducten. De plannen kregen vorm via de Stichting Inundare, die Gane en Boerkamp oprichtten. Inmiddels gaat in het najaar van 2024 de vijfde editie van de Waterlinie Wandeltocht van start. Gane en Boerkamp zijn net begonnen met de voorbereidingen. “Het is nog te vroeg om hier iets over te vertellen,” aldus Gane.
Organisatie: Stichting Inundare
Edities: 2019 (avond), 2021, 2022 en 2023 (overdag)
Vrijwilligers: ruim 100 per editie
Editie 2023: 1.500 deelnemers
Routes, afstanden en deelnamekosten:
Partners: Gemeenten Utrecht, Bunnik, Houten; Provincie Utrecht; Creative College; Staatsbosbeheer; Diabetes Fonds; Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden; Waterliniemuseum; Beter Lopen Winkel; Klimaatkermis; 19 muziek-, theater en kunstacts.
Het idee om van licht naar donker te werken, speelde een belangrijke rol tijdens de eerste avondeditie van de tocht. Vooral vanwege de ervaring van Boerkamp met lichtfestivals in Amsterdam en Utrecht. “Dat vormde een extra belevingselement. Je loopt van licht naar donker. Het gouden uurtje als de zon ondergaat, is zo mooi. Dat kun je in de marketing van je evenement goed gebruiken”, vertelt Gane, die als ZZP’er hardloop- en wandelevenementen organiseert.
“Wandelen leent zich bij uitstek voor beleving. Je gaat langzaam genoeg om alles in je op te nemen en bijvoorbeeld ook een verhaal over de historie van de forten tot je door te laten dringen. Hardlopers en fietsers gaan toch vaak meer op in de sport.”
Om een zo breed mogelijke doelgroep aan te spreken zijn er 6 verschillende routes van 5 tot 32 km (zie kader Feiten en cijfers).
“De kortste afstand van 5 kilometer is bijvoorbeeld geschikt voor starters en voor ouders met kinderen. Die komen onderweg veel vermaak tegen, ook toegespitst op kinderen. De langste route – de Stellingroute – loopt langs alle 14 Utrechtse forten. De groep wandelaars die deze route loopt, krijgt de beleving wel mee, maar is meer met de sport bezig. Alle andere routes zijn wel specifiek op de belevingsaspecten gericht.”
Hoe de organisatoren aan die belevingsthema’s komen? “We hebben een samenwerking met het Creative College, een MBO-school in Utrecht. Met de studenten van deze school verzinnen we elk jaar de thema’s voor de beleving.
Daar komen hele leuke en wisselende dingen uit. Wij sturen af en toe bij, maar zij bedenken de aankleding en de beleving rond een aantal forten. Zo hebben we bijvoorbeeld een re-enactmentgroep bij Fort Ruigenhoek. Daar bootst een groep soldaten de historische situatie na. Je kunt een gesprek met ze aangaan en een soepje eten. Bij alle forten is muziek, bij sommige forten zijn kunstvoorstellingen, dans of beeldende kunst en kun je een hapje eten. “
Naast de studenten van het Creative College, zijn er meer partners bij de Waterlinie Wandeltocht betrokken. Gane: “Allereerst natuurlijk de gemeenten Utrecht, Bunnik en Houten. Met hen zijn we in gesprek over de vergunningen, het veiligheidsplan, de verkeersregelaars en dergelijke.
Daarnaast werken we samen met Staatsbosbeheer en Defensie om de toegang tot de terreinen te regelen. Er zijn een paar gebieden die normaal niet toegankelijk zijn, maar tijdens onze tocht wel. Zoals bijvoorbeeld Fort bij Rijnauwen; dat is een beschermd natuurgebied. En één route loopt door de Kromhoutkazerne met daarop Fort Vossegat. Normaliter is dat Defensieterrein. Ver van te voren hebben we hier al afspraken over gemaakt.
Andere partners zijn de provincie Utrecht, het Diabetesfonds en het Hoogheemraadschap. Als organisatie moet je vroegtijdig in overleg gaan met je partners en duidelijke afspraken maken met alle betrokkenen. Zeker de vergunnings- en veiligheidstrajecten kosten veel tijd. Ik denk dat we daar ongeveer driekwart jaar mee bezig zijn.”
Gevraagd naar de sterke punten van de Waterlinie Wandeltocht moet Gane hard nadenken. “Ik denk dat dat vooral in het geheel van alle factoren ligt, die elkaar versterken. Het gaat om de wisselwerking tussen natuur, cultuur, historische betekenis van het gebied en dan daarbij het belevingsprogramma dat we ieder jaar verzinnen.
Als ik dan toch één punt moet noemen is het de afwisseling tijdens de wandelingen. Er is echt voor elk wat wils. Niet alleen qua wandelafstand, maar ook qua kunst, muziek, eten, verhalen. Ik kan enorm genieten van de goede sfeer tijdens de tocht. Blije mensen; daar doe je het toch allemaal voor. Aan de andere kant werken we ook al heel lang samen met een heel scala aan mensen die zich voor onze organisatie inzetten. Familie, vrijwilligers en commerciële clubs. Dat vertrouwen werkt heel goed!”
“Vanaf het begin zijn we heel erg met duurzaamheid bezig geweest’, vertelt Gane. “We zijn sinds 2023 plasticvrij. We proberen de deelnemers zover te krijgen hun eigen koffiekopje mee te nemen. Anders hebben wij hier emaillebekers. Een ander grappig verschijnsel zijn de ‘groene muggen’, een opruimploeg die al het zwerfafval na afloop van de wandeltochten opruimt.
Ons startpunt voor alle routes is Stadion Galgenwaard, dat goed bereikbaar is met het OV. We stimuleren mensen ook om zoveel mogelijk op de fiets of met het OV hiernaar toe te komen. Als klap op de vuurpijl hebben we op de start en finishlocatie de WasteBar en de Klimaatkermis. In de WasteBar kunnen de deelnemers al hun afval kwijt. In ruil daarvoor kunnen ze versgebakken poffertjes krijgen.
De Kimaatkermis is een initiatief van een Utrechtse klimaatorganisatie. Die gaat via kermisattracties en spelletjes op een ludieke wijze het gesprek aan over het klimaat en duurzaamheidsmaatregelen. Daarmee willen we vooral het bewustzijn over de huidige klimaatproblemen aanwakkeren. En mensen helpen om met kleine stappen zelf een bijdrage te leveren aan het oplossen van de klimaatproblemen.”
