In 5 stappen van wegwerp naar herbruikbaar

• Welk wegwerpplastic gebruik je om eten en drinken in te verstrekken? Denk hierbij aan alle bekers en bakjes die bestemd zijn voor eenmalig gebruik én plastic bevatten.
  
  Let op: ook bioplastic is plastic en veel bekers/bakjes die van karton lijken, hebben een plastic laagje om ze water- of vetafstotend te maken. Zelfs producten met een ‘plasticvrij’ logo kunnen plastic bevatten. Wees dus kritisch. Het kan zijn dat je plastic gebruikt, terwijl je denkt dat dit niet het geval is. In Nederland betekent ‘plasticvrij’ dat een product geen polymeren bevat, ook niet als toevoeging om natuurlijke grondstoffen (zoals bamboe, suikerriet, mais) te binden.

• Hoeveel van dit wegwerpplastic gebruik je jaarlijks, hoeveel verdwijnt er bij het afval, wat zijn daarvan de kosten? Dit kun je achterhalen via je facturen voor inkoop en afvalverwerking.
  
  
• Bepaal voor welk wegwerpplastic je een herbruikbaar alternatief nodig hebt. Wees daarbij (milieu)kritisch. Heeft een broodje écht een bakje nodig of volstaat een servetje?
  
  Let op: wegwerp heeft niet de voorkeur, omdat het in de praktijk tot veel zwerfafval leidt. Toch zijn er materialen die nog wel zijn toegestaan voor eenmalig gebruik:

• volledig flexibele voedselverpakkingen, zoals zakjes, folies en wikkels;
• plasticvrije materialen, zoals hout en papier waaraan géén plastic is toegevoegd. Aluminium geeft een zware milieubelasting en wordt daarom sterk afgeraden.

• De regelgeving gaat over bekers en bakjes, maar voor hergebruik kun je die ook vervangen door glazen, kopjes of borden.  
  
  
• Voor hergebruik zijn praktisch alle materialen toegestaan, ook plastic.
  
  
• Voor hergebruik moeten bekers/bakjes tegen een stootje kunnen en goed reinig/afwasbaar zijn. Hoe vaker je ze kunt gebruiken, hoe goedkoper je uit bent. Let daar dus goed op tijdens je zoektocht.
  
  
  Voor een eigen clubhuis zijn afwasbaar glas, keramiek en hard plastic goede alternatieven. Voor wandeltochten/evenementen zijn breekbaar glas en keramiek minder geschikt. Organisatoren kiezen daar liever voor andere herbruikbare materialen, waaronder hard plastic.
  
  Herbruikbaar heeft altijd de voorkeur, maar lijkt je dit voor een eigen rustpost of uitgiftepunt écht niet handig? Wegwerp is nog toegestaan als je volledig flexibele voedselverpakkingen óf plasticvrije materialen gebruikt (zie ook stap 1).
  
  In de categorie plasticvrije materialen wordt veel geëxperimenteerd met natuurlijke materialen, zoals bamboe, suikerrietpulp (bassage) en mais. Net als plasticvrij papier en karton zijn die niet geschikt voor drankjes, want onvoldoende bestand tegen vocht. Zijn ze dat wel, dan zijn er waarschijnlijk polymeren aan toegevoegd en zijn ze niet plasticvrij. Ook de meeste natuurlijke materialen breken overigens in het milieu te langzaam af. 
  
  Oplossingen voor drankuitgifte zijn dan eigenlijk alleen:
  - flesjes met statiegeld (maar daar wilden veel organisatoren juist vanaf);
  - 'bring your own' met voldoende tappunten voor bijvoorbeeld water, koffie, thee en/of limonade. 
  
  Even leken Oohos (50 ml water of sportdrank in een jasje van 100% biologisch afbreekbaar zeewier) een mooi alternatief. Die worden echter niet meer geleverd wegens problemen met de productie.   

• Hoeveel herbruikbare bekers en bakjes heb je nodig? Bij hergebruik heb je over het algemeen minder nodig dan bij wegwerp.
  
  
• Ga je herbruikbare bekers/bakjes zelf aanschaffen en opslaan of ga je ze huren?
  
  
• Hoe zorg je ervoor dat bekers en bakjes na gebruik weer retour komen? Bij hergebruik is een goed retoursysteem cruciaal en iedereen (vrijwilligers, leden, deelnemers en eventueel toeschouwers) moet eraan meewerken. Waar moeten mensen gebruikte bakjes en bekers afleveren (bar, verzamelbakken?) en wanneer (per locatie of na de finish?). Uitgebreide en duidelijke communicatie is essentieel. Daarnaast kun je het terugbrengen stimuleren door met borg/statiegeld of retourmunten te werken.
  
  
• Hoe zorg je ervoor dat bekers en bakjes voor hun volgende gebruik goed worden gereinigd? Spoel of was je af met de hand, gebruik je een vaatwasser of besteed je het reinigen uit?
  
  
• Heb je extra ruimte nodig, bijvoorbeeld voor opslag of spoelen/afwassen?
  
  
• Heb je extra vrijwilligers nodig, bijvoorbeeld voor het ophalen en spoelen/reinigen van bekers en bakjes?
  
  
• Wat zijn de kosten van de door jou gewenste opties? Reserveer ook een bedrag voor vervanging van bekers/bakjes die beschadigd raken of verdwijnen.
  
  
• Wat zijn eventuele opbrengsten? Denk aan minder afval, minder schoonmaak, minder opslag en/of de borg die je kunt houden als bekers/bakjes niet terug komen.

• Inventariseer mogelijke leveranciers en laat je goed informeren over de producten die ze aanbieden. Zijn die producten echt 100% plasticvrij, zijn ze afwasbaar, hoe lang gaan ze bij gemiddeld gebruik mee, wat zijn de kosten?
  
  Let op: sommige leveranciers verkopen alleen drankverpakkingen; sommige alleen voedselverpakkingen; sommige allebei. Eén leverancier lijkt het handigst, maar uit oogpunt van kosten kunnen twee verschillende ook aantrekkelijk zijn. Wil je liever huren en/of het reinigen uitbesteden? Er zijn leveranciers die je volledig ontzorgen. Ze leveren verpakkingen, regelen het ophalen en wassen af. Ook hier zijn er leveranciers die alleen drankverpakkingen, voedselverpakkingen of allebei verzorgen.

• Vraag bij meerdere leveranciers offerte aan. Vergelijk de offertes met elkaar en besluit met je bestuur welke producten en diensten bij wie je gaat afnemen. Plaats je bestelling(en) en sluit indien nodig de benodigde overeenkomst(en).

• Maak duidelijk waarom je op nieuw servies overstapt. Verwijs naar de nieuwe regels en leg uit dat je duurzamer wilt organiseren. Veel vrijwilligers, leden en deelnemers vinden dat ook belangrijk. Voor de kenners kun je vermelden van welk verantwoord materiaal het herbruikbare servies is gemaakt.
  
  
• Leg vooral je retoursysteem duidelijk uit. Waar en op welk moment krijgen mensen herbruikbare bekers/bakjes en waar en op welk moment moeten ze die weer terugbrengen? En voor zover van toepassing: waarom moeten mensen borg/statiegeld betalen of een retourmunt kopen; welk bedrag breng je in rekening, op welk moment moeten ze dat betalen en hoe?
  
  
• Gebruik voor je communicatie alle kanalen die je tot je beschikking hebt. Denk aan je website, e-mail, nieuwsbrief, clubblad, sociale media en posters/borden in je clubhuis of op de locaties van je tocht/evenement. Gebruik ook posters/borden/pijlen om inleverpunten duidelijk aan te geven. Blijf communicatie herhalen: mensen vergeten snel en er komen altijd nieuwe mensen bij.
  
  
• Geef je vrijwilligers extra instructies, met name over specifieke taken. Waar is nieuwe voorraad, wie brengt dit op tijd naar de uitgiftepunten, wie helpt bij het ophalen en afwassen van servies en wat is daarbij belangrijk? Daarnaast zijn je vrijwilligers de aangewezen personen om mensen tot terugbrengen te manen; uiteraard op een vriendelijke, stimulerende manier.

Bij open evenementen is wegwerpplastic nog steeds toegestaan. Je moet voor bekers en bakjes dan wel een apart bedrag in rekening brengen. Dat je dat doet, moet je duidelijk zichtbaar maken, bijvoorbeeld via een kassabon of posters/borden op plaatsen waar mensen kunnen betalen.  

Richtlijnen voor de bedragen zijn: € 0,25 voor een beker, € 0,50 voor een maaltijd (meerdere bakjes mogelijk) en € 0,05 voor bakjes met een eenpersoonsportie groente, fruit, yoghurt, beleg of saus. Je mag van deze bedragen afwijken. Het geld dat je op deze manier ontvangt mag je zelf houden. Dat kun je inzetten voor de aanschaf van herbruikbare alternatieven of een energiezuinige was- of spoelfaciliteit. 

Naast wegwerpplastic met toeslag ben je verplicht om ook een herbruikbaar alternatief aan te bieden: herbruikbare bekers en bakjes en/of bring your own. 

Bij bring your own brengen mensen zelf hun eigen herbruikbare beker, bidon of bakje mee. Als organisatie hoef je dan alleen voor de vulling te zorgen. Houd wel een voorraad herbruikbaar servies achter de hand. Er zijn altijd mensen die hun eigen beker/bidon/bakje vergeten of kwijtraken.

Bring your own is alleen toegestaan in clubhuizen en bij open evenementen. Het is dan je enige of tweede optie voor hergebruik. Voor clubhuizen geldt het het verbod op wegwerpplastic voor je hele terrein (binnen en buiten). Ook eigen bekers en bakjes mogen dus geen wegwerp zijn; je mag ze dus ook niet vullen. 

Voor consumptie op locatie (en dus voor gesloten evenementen en clubhuizen) geldt een beperkte uitzondering op het verbod voor wegwerpplastic. Daarbij is het mogelijk om wegwerpbekers en -bakjes in te zamelen voor hoogwaardige recycling. Bekers en bakjes worden na recycling dan opnieuw gebruikt als verpakkingsmateriaal voor eten of drinken (voedselcontactmaterialen).

Voorwaarden voor hoogwaardige recycling:

• Je gebruikt bekers en bakjes die geschikt zijn voor hoogwaardige recycling. Op dit moment geldt dit alleen voor bekers en bakjes van polyethyleentereftalaat (PET). Dit vanwege strenge Europese eisen voor voedselveiligheid.
• Van de gebruikte bekers en bakjes moet je een minimaal percentage inzamelen. Voor 2024 is dat 70%, jaarlijks met 5% oplopend 90% in 2027. Je moet hiervoor dus een perfect inzamelingssysteem hebben en weinig vervuiling. Bekers en bakjes die té vuil zijn, komen niet voor hoogwaardige recycling in aanmerking.  
• Kies je voor hoogwaardige recycling, dan moet je dit vooraf melden bij de Inspectie van Leefomgeving en Transport. Daarvoor moet je goede afspraken maken met een afvalinzamelaar (voor gescheiden transport) en een afvalverwerker (die het materiaal hoogwaardig kan recyclen en aan jouw administratieve verplichting voor deze uitzondering kan voldoen).